Okres poniemowlęcy
Inaczej okres małego dziecka (1-3 lata).
Cechy charakterystyczne:
• zwolnienie tempa wzrostu i rozrostu
• przyspieszenie rozwoju psychoruchowego
• pełne uzębienie mleczne
• częste zachorowania na choroby zakaźne oraz niebezpieczeństwo nieszczęśliwych wypadków i zatruć.
W drugim roku życia przyrost długości ciała wynosi 10—12 cm, a wagi ciała ok. 2,5 kg. W 3 roku długość ciała zwiększa się o ok. 7 cm, waga o ok. 2 kg. Matki niepokoją się tym, że dziecko chudnie. To pozorne chudnięcie dziecka zależy od zmian proporcji ciała. Tułów bowiem, a zwłaszcza kończyny, wydłużają się. Postawa dziecka odznacza się silnie zaznaczoną lordozą (wygięcie do przodu) kręgosłupa lędźwiowego, brzuszek jest wysunięty do przodu. Kończyny dolne są fizjologicznie skrzywione (wygięcie podudzi do przodu, w kształcie litery X i O). Skrzywienia te, jeśli nie są wywołane krzywicą, mijają z wiekiem.
Chód jest początkowo chwiejny na szerokiej podstawie (13—15 miesięcy), następnie coraz pewniejszy. W 3 roku życia dziecko chodzi już płynnie i szybko, wspina się na niewysokie przedmioty i wchodzi po schodach bez trzymania się poręczy. Wzrasta sprawność rąk i precyzja ruchów (chwytanie, manipulowanie, pierwsze rysunki). Dziecko 2-letnie otwiera pudełka, je łyżką i pije z kubka. Ruchy stopniowo automatyzują się, to znaczy, że pewne czynności dziecko wykonuje bez kontroli wzroku. Wielka potrzeba ruchu i wrażeń, tak bardzo typowa dla małego dziecka, odbija się na apetycie, który wyraźnie słabnie.
Układ nerwowy jest jeszcze niepełnosprawny, stąd zmienność usposobienia dziecka (płacz—śmiech) i skłonność do pewnych odchyleń (krzyki noce, bezsenność, tiki itp.). Dziecko usamodzielnia się — podkreśla „ja sama”, „ja sam” (tzw. okres „Zosi-Samosi”). Równocześnie wzrasta „opozycja” wobec otoczenia („nie” — „nie chcę”). Mowa staje się coraz swobodniejsza, zwiększa się zasób słów. Dziecko w wieku 15 miesięcy używa ok. 5 słów, naśladuje głosy zwierząt, rozumie zakaz; 18 miesięcy używa 10 — 20 słów; 2 lat buduje proste zdania; 3 lat potrafi powiedzieć krótki wierszyk, a następnie krótkie opowiadanie. Nadmiar nowych słów i coraz dłuższe wypowiedzi prowadzą czasem do zacinania się lub jąkania. Są to zjawiska przemijające.
W 3 roku życia dziecko zaczyna stawiać pytania: „co to jest?” W tym okresie dziecko powinno już opanować świadome oddawanie moczu i kału. Uzębienie mleczne ustala się w pełnym zakresie (20 zębów). W związku z tym zmienia się sposób żywienia dziecka, które coraz bardziej przechodzi z pokarmów papkowatych i półstałych na stałe. Coraz częstsze kontakty z dorosłymi oraz włączanie dziecka w grupy dziecięce (żłobek) są powodem zapadania na ostre choroby zakaźne wieku dziecięcego (np. odra, ospa wietrzna) i na inne choroby pochodzenia bakteryjnego i wirusowego. Usamodzielnianie się dziecka i potrzeba coraz, lepszego poznawania otaczającego je świata kryje w sobie wiele zagrożeń, jak nieszczęśliwe wypadki (urazy, oparzenia) oraz zatrucia.
Okres poniemowlęcy jest okresem przełomu.
